วันที่ 4 ธันวาคม 2563 โครงการวิจัยท้าทายไทย : ประเทศไทยไร้พยาธิใบไม้ตับ Fluke Free Thailand ภายใต้สถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น โดยการสนับสนุนจากสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) ร่วมกับคณะกรรมการเขตสุขภาพเพื่อประชาชน เขตพื้นที่ 7 (กขป.7) พร้อมภาคีเครือข่ายทั้งหน่วยงานภาครัฐและภาคเอกชนในอำเภอชุมแพ จ.ขอนแก่น ร่วมกันจัดงาน “มหกรรมรณรงค์เพื่อป้องกันและกำจัดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี เทศบาลตำบลหนองไผ่ อำเภอชุมแพ จังหวัดขอนแก่น “หนองไผ่โมเดล” ณ เทศบาลตำบลหนองไผ่ อำเภอชุมแพ จังหวัดขอนแก่น ได้รับเกียรติจากนางสุภาวดี ศรีสุขวัฒน์ นายอำเภอชุมแพ จ.ขอนแก่น เป็นประธานในพิธีเปิด โดยมีนายประทีป หีบแก้ว นายกเทศมนตรีตำบลหนองไผ่ กล่าวต้อนรับ รศ.นพ.ณรงค์ ขันตีแก้ว ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี มข. กล่าวถึงความเป็นมาและแผนการทำงานของโครงการฯ โดยการจัดมหกรรมรณรงค์ในครั้งนี้เป็นการสร้างแรงขับเคลื่อนในชุมชนในการแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีอย่างบูรณาการและยั่งยืนในพื้นที่ตำบลต้นแบบ “หนองไผ่โมเดล” และเป็นการสร้างโอกาสในการเข้าถึงการบริการตรวจคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีด้วยเครื่องอัลตร้าซาวด์ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล โดยมีผู้สนใจเข้าร่วมกิจกรรมครั้งนี้กว่า 800 คน
รศ.นพ.ณรงค์ ขันตีแก้ว กล่าวว่า “โรคมะเร็งท่อน้ำดี ถือเป็นปัญหาสาธารณสุขที่ประชาชนเสียชีวิตอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะประชากรในวัยทำงานที่เป็นหัวหน้าครอบครัวอายุระหว่าง 40-60 ปี นำไปสู่การสูญเสียรายได้เสียโอกาสในการทำงาน เป็นอุปสรรคที่คอยฉุดรั้งการพัฒนาประเทศ คร่าชีวิตประชาชนไปกว่าปีละ 20,000 ราย กลายเป็นปัญหาทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ โดยเฉพาะภาคอีสานที่มีอัตราผู้ติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีที่ค่อนข้างสูง ซึ่งปัจจัยหนึ่งเกิดจากพฤติกรรมการบริโภคปลาน้ำจืดมีเกล็ดแบบสุกๆ ดิบๆ โดยการปรุงไม่ถูกสุขลักษณะ เป็นสาเหตุทำให้ติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับและนำไปสู่การเป็นมะเร็งท่อน้ำดี ด้วยนวัตกรรมในการตรวจคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีในปัจจุบันทำให้เราสามารถค้นพบผู้ป่วยมะเร็งท่อน้ำดีระยะเริ่มต้นที่ยังไม่แสดงอาการให้เข้ารับการรักษาได้เพิ่มขึ้น จำนวนกว่าปีละกว่า 2,000 ราย ผมเชื่อว่าการแก้ไขปัญหาสุขภาพนี้ คงกระทำให้สำเร็จโดยภาครัฐอย่างเดียวไม่ได้ ต้องอาศัยความร่วมมือของภาคีเครือข่าย บูรณาการการแก้ไขปัญหาให้สัมฤทธิ์ผลและต่อเนื่อง ซึ่งจะดำเนินการแต่เพียงในโรงพยาบาลหรือบุคลากรทางสุขภาพด้วยการตั้งรับเพียงอย่างเดียว ก็คงไม่เพียงพอที่จะแก้ไขปัญหาให้หมดไปได้ ดังนั้น เพื่อเป็นการบูรณาการทุกมิติอย่างยั่งยืนเราทุกฝ่าย จึงต้องร่วมกันแก้ไขปัญหาสุขภาพนี้ จากต้นน้ำไปจนสุดปลายน้ำอย่างบูรณาการ ซึ่งก็คือการกำจัดพยาธิใบไม้ตับ ลดการแพร่กระจายตามแหล่งน้ำ กำจัดพยาธิใบไม้ตับในสัตว์รังโรค จัดการอาหารให้ปลอดภัย เพิ่มภูมิคุ้มกันทางปัญญาแก่เยาวชน จัดการข้อมูลสุขภาพอย่างเป็นระบบสามารถติดตามได้ การคัดกรองและรักษาตั้งแต่เริ่มต้น เพื่อเพิ่มโอกาสในการรักษาและเพิ่มคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย ลดการสูญเสียทางเศรษฐกิจสังคมอย่างยั่งยืน”
กิจกรรมในครั้งนี้ ประกอบไปด้วยการตรวจคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีด้วยเครื่องอัลตร้าซาวด์ให้กับประชาชนตำบลหนองไผ่ จำนวน 503 คน การให้ความรู้ประชาชนเรื่องการป้องกันแก้ไขปัญหาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีผ่านนิทรรศการ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างแรงขับเคลื่อนรวมถึงสร้างเครือข่ายและพัฒนาความร่วมมือทั้งส่วนราชการและเอกชนในการแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีอย่างบูรณาการและยั่งยืน ทั้งนี้ประธานในพิธีพร้อมด้วยคณะผู้บริหารได้เข้าเยี่ยมชมการจัดนิทรรศการให้ความรู้ในการรณรงค์ป้องกันกำจัดพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ของโครงการวิจัยภายใต้โครงการวิจัยท้าทายไทย : ประเทศไทยไร้พยาธิใบไม้ตับ (Fluke Free Thailand) อาทิ การตรวจคัดกรองพยาธิใบไม้ตับด้วยแอนติเจนในปัสสาวะ, การจัดการระบบสุขาภิบาลและสิ่งปฏิกูล, การใช้หลักสูตรการเรียนการสอนในโรงเรียนเพื่อพัฒนาภูมิคุ้มกันในเยาวชน, อาหารปลอดภัย ปลาปลอดพยาธิ, ระบบ Isan cohort และได้เข้าเยี่ยมชมการตรวจคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีด้วยการตรวจอัลตร้าซาวด์ ที่ทางสถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี ได้จัดขึ้นเพื่อบริการประชาชนในพื้นที่ โดยกิจกรรมการตรวจคัดกรองกลุ่มเสี่ยงที่สงสัยว่าเป็นพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี นั้นจะทำการบันทึกข้อมูลลงในฐานข้อมูลระบบ Isan Cohort ซึ่งเป็นระบบ Big Data ที่ทำหน้าที่ติดตามผลการรักษาของผู้ป่วยจากต้นไปจนจบ ปัจจุบันมีผู้ลงทะเบียนเข้าสู่ระบบกว่าสองล้านคนและสามารถติดตามผลข้อมูลได้แบบ Realtime
โครงการแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีในพื้นที่ต้นแบบ ภายใต้โครงการวิจัยท้าทายไทย : ประเทศไทยไร้พยาธิใบไม้ตับ ทำให้เกิดการขับเคลื่อนการวิจัยและนวัตกรรมเพื่อนำไปใช้ในการแก้ไขปัญหาสำคัญให้กับประเทศอย่างแท้จริง และทำให้ประชาชนเข้าถึงการบริการที่เกี่ยวข้องกับโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ทั้งในระดับปฐมภูมิ ทุติยภูมิ และตติยภูมิ อย่างทันเวลา เท่าเทียม มีคุณภาพ และสมศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ โดยการขจัดปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีนั้น จะกระทำให้สำเร็จโดยภาครัฐอย่างเดียวไม่ได้ ต้องอาศัยความร่วมมือกับภาคีเครือข่าย เพื่อบูรณาการการแก้ไขปัญหาให้สัมฤทธิ์ผลและต่อเนื่อง การจะดำเนินการแต่เพียงในโรงพยาบาลหรือบุคลากรทางสุขภาพด้วยการตั้งรับเพียงอย่างเดียว ไม่เพียงพอที่จะแก้ไขปัญหาให้หมดไปได้ ทุกฝ่ายต้องร่วมกันแก้ไขปัญหาสุขภาพนี้ร่วมกัน สอดรับกับอุดมการณ์ของมหาวิทยาลัยขอนแก่น ที่ยึดถือการเป็นมหาวิทยาลัยแห่งการอุทิศเพื่อสังคม สร้างความร่วมมือเพื่อแก้ไขปัญหาและยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้คนในสังคมโดยเฉพาะภาคอีสานให้ประชาชนมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นและลดอัตราการเสียชีวิตจากโรคมะเร็งท่อน้ำดีลงให้เหลือน้อยที่สุด
ภาพ/ข่าว : ปณิธาน ศรีบุญเรือง
